Bağımlılığı arttırdığı bilimsel olarak kanıtlandığı için 2020 yılından beri Türkiye’de mentollü sigaralara uygulanan yasak ‘mentol topları’ ismi verilen ürünlerle deliniyor. Sigaradan ayrı olarak satılan mentol topları şırınga benzeri bir mekanizmanın içerisinde bulunuyor. Bu şırınganın içerisindeki toplar normal sigaranın süngerine dışardan enjekte ediliyor ve sigarayı mentollü hale getiriyor. Geçtiğimiz yıllarda genellikle internetten satılan mentol topları, son zamanlarda iyice yaygınlaşarak neredeyse tüm mahalle bakkallarının raflarına girdi. Biz de İstanbul’daki bakkalları gezerek mentol toplarının nasıl, hangi fiyatla ve açıklamayla satıldığının izini sürdük. Yasağı delmek için uygulanan yöntemlerin dudak uçuklatan cinsten olduğunu gördük.
İÇERİĞİ BELLİ DEĞİL
Hemen hemen her mahalle bakkalında rastladığımız mentol topları, raflarda çocukların bile kolaylıkla erişebileceği yerlere konulmuş durumda. Kimi bakkallarda çikolataların konulduğu rafın hemen yanında kimi raflarda sakızların bulunduğu bölümde mentol toplarını görmek mümkün. Öyle ki, bu toplar bazı raflarda özel standında “Ferahlatıcı Aroma Kapsülleri” ismiyle bile satışa sunuluyor. Bazılarında da doğrudan “Mentol Topları” olarak bulunuyor. Topların fiyatları çeşidine bağlı olarak 15-20 TL arasında değişiyor. Bir kapsülün içerisinde ortalama 40 adet küçük mentol topu bulunuyor. Kapsüllerin üzerinde ise üretim yeri, ürün içeriği veya iletişim adresi bulmak mümkün değil.
UYGULAMA VİDEOSU SOSYAL MEDYADA
Bazı ürünlerde sadece bir e-mail adresi veya bir sosyal hesabı adresi bulunuyor. Bu adresleri incelediğimizde asıl gerçek ortaya çıkıyor. Örneğin, ‘myment’ isimli bir ürünün sosyal medya hesaplarında mentol toplarının sigaralara nasıl uygulanacağı videolarla uygulamalı olarak gösteriliyor. Söz konusu sitelerde ürünün nereden geldiği veya nasıl bir içeriği sahip olduğuyla ilgili ise hiçbir bilgi yok. Ürünlerin satışıyla ilgili sorular sorduğumuz satıcılar da genellikle mentol toplarının detayını vermekten kaçınıyor. Beyoğlu’nda konuştuğumuz Yasin Keskin isimli tekel bayi sahibi, “Sigaraları mentollü yapıyor. Gençler ve kadınlar çok seviyor” derken, sorularımızdan şüphelenen Eyüp’teki başka bir satıcı Hüseyin Geçer, “Sakız gibi ferahlatıcı bir ürün” yanıtını veriyor. Başka bir satıcı ise “Oda kokusu” diyerek geçiştiriyor.
‘OKULLARA YAKIN NOKTALARDA DAHA ÇOK SATILIYOR’
Konuyla ilgili sorularımızı yanıtlayan Sağlığa Evet Derneği Başkanı ve Türk Toraks Derneği Tütün Kontrol Çalışma Grubu Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Elif Dağlı’nın açıklamaları ise oldukça dikkat çekici. Özellikle 2023’ün başından itibaren mentol topu, e-sigara ve kaçak sigara gibi ürünlerin raflarda artık alenen sergilendiğini belirten Dağlı, “Beyoğlu, Beşiktaş ve Şişli gibi ilçelerde mentol topları ve benzeri ürünler açıkça raflara konuluyor. 2023 yılında bu durumun 2022’ye göre arttığını gözlemliyoruz. Mentol toplarının ise özellikle okullara yakın bölgelerde daha çok satıldığını tespit ettik. Mentol, bağımlılığı artırıyor ve nefes borusunda anestezik bir etki yapıyor. Dolayısıyla ciğerleri daha fazla nikotine maruz bırakıyor. Bağımlılığı pekiştiriyor ve tüketimi arttırıyor. Bu ürünler genellikle mentol sakızlarının yer aldığı raflara konuluyor. Yani çocukların aldığı ürünlerin hemen yanına” bilgisini verdi.
AYRI OLARAK SATILMASI YASAL MI
Mentol toplarının ayrı bir şekilde satılmasının yasal olmadığını belirten Prof. Dr. Elif Dağlı şöyle konuştu: “Bu toplar, sigaraların tekrar mentollü hale gelmesini sağladığı için baktığınız zaman yasa delici, yasa bölücü bir üründür. Bahsettiğim bu nokta mentolün tek başına satılması tartışmasından önce gelmelidir. Çünkü, her ne kılıf bulunursa bulunsun amacı net ve tektir. Yasaları bilerek kadük etmek için uygulanan bir yöntem olduğu için mentol topların yasal olması mümkün değildir. Maalesef sayıları da özellikle sene başından bu yana hızla artmaktadır. E-sigara, kaçak sigara ve tütün mamülleri, sigara satışlarının mevzuata uygun yapılmaması gibi birçok denetlenmeyen gelişmenin son noktasıdır aslında mentol topları. Dolayısıyla bir an evvel bu ve benzeri zararlı ürünlerin denetimi gerçekleştirilmelidir.”
