Belki farkında değilsiniz ama şarj cihazları, elektronik sigaralar, oyuncaklar ve kablo yumaklarına kadar pek çok şey, e-atık olarak yığılmaya devam ediyor ve tedarik zincirlerini önemli malzemelerden mahrum bırakıyor. Yeni bir analiz, insanların genellikle e-atık olarak tanımadıkları tüm küçük elektronik eşyaları sayıyor ve rakamlar çılgınca görünüyor.
Dünya genelinde her yıl çöpe atılan tüm elektronik sigaraların ağırlığının üç Brooklyn Köprüsü’ne eşit olduğu tahmin ediliyor. Elektronik sigara ve “görünmez” olarak kabul edilen diğer küçük tüketici ürünlerinin toplam ağırlığı yılda 9 milyar kilogram. Bu, yarım milyon damperli kamyon değerinde elektrikli diş fırçası, LED’lerle süslenmiş çirkin tatil kazakları, drone’lar ve diğer küçük elektronik cihazlar anlamına geliyor. Tampon tampona dizilmiş bu kamyonlar Nairobi’den Roma’ya kadar uzanıyor.
Bu eşyaların çöpe atılmasıyla ilgili sorun, elektronik cihazların genellikle kurşun veya cıva gibi tehlikeli maddeler içermesi ve bu maddelerin çöplüklerden sızarak toprağı ve suyu kirletebilmesi. Cihazları evde istiflemek de ideal değil. Bunun yerine bu ürünler geri dönüştürülürse, üreticiler gerçek altın ve diğer değerli malzemeleri geri kazanabilir. Bu da e-atığı ve hatta potansiyel olarak daha fazla hammadde için maden çıkarma ihtiyacını azaltabilir.
Atılan cihazlar ve bilgisayarlar onlarca yıldır sorun teşkil etse de yeni analiz, küresel bir karmaşaya dönüşen ve genellikle görmezden gelinen eğilimlere ışık tutuyor. Tek kullanımlık elektronik sigaralar her yerde. Yeni cihaz yinelemeleri genellikle yeni şarj aletleri gerektiren yeni fişlerle birlikte geliyor. Nesnelerin İnterneti her şeyi birbirine bağlı hale getirdi.
Kar amacı gütmeyen Elektrikli ve Elektronik Ekipman Atıkları (WEEE) Forumu‘nun iletişim müdürü Magdalena Charytanowicz bir basın brifinginde, “Tüketiciler çoğu zaman bazı eşyaların elektronik içerdiğini fark etmiyor ve bu nedenle bu eşyalar doğru yere ulaşmıyor ve bu bir kayıp” diyor.
“Görünmez” elektronikleri geri dönüştürmediğimizde ne kaybediyoruz?
WEEE Forum’a göre, sadece 2019 yılında geri kazanılabilecek, başta demir, bakır ve altın olmak üzere yaklaşık 9,5 milyar dolarlık malzeme… Geçen yıl atılan bakır yüklü kablolar dünyanın çevresini 107 kez sarmış olabilir. Yenilenebilir enerji, elektrikli araçlar ve daha fazlası için önemli olan bakıra olan talebin bu on yıl içinde hızla artması bekleniyor.
Çöpe giden elektronik sigaralar (diğer şarj edilebilir cihazlar gibi), dünyanın daha temiz enerji ve ulaşıma geçiş için çok fazla ihtiyaç duyacağı önemli bir pil minerali olan lityum israfına neden olmakta.
Brüksel merkezli Forum, görünmez elektronik cihazlarla ilgili yeni analizi yapmak üzere Birleşmiş Milletler Eğitim ve Araştırma Enstitüsü’nü (UNITAR) görevlendirdi. Tahminler, UNITAR‘ın en son 2020 yılında gerçekleştirdiği ve her türlü e-atığı izleyen uluslararası bir rapor olan küresel e-atık monitörüne dayanıyor.
E-atıkların yaklaşık yüzde 55’i, büyük ölçüde üreticilerin ürünlerinin ürettiği atıkları yönetmesini gerektiren yasalar sayesinde Avrupa’da toplanıyor. Dünyanın diğer birçok yerinde benzer Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (EPR) yasaları ve atılan ürünlerin sorumlu bir şekilde parçalara ayrılması ve değerli malzemeler için çıkarılması için gereken geri dönüşüm altyapısı bulunmamakta. Küresel olarak e-atık toplama oranı sadece yüzde 17.
